امام رضا(ع) وشکوفایی تمدن اسلامی

آثار برجا مانده از گفتار و روایات آن حضرت در مباحثی چون پزشکی، خداشناسی، نجوم،‌ فیزیک، علوم انسانی و ... گواهی بر این مسأله است که حضرت با احاطه الهی بر تمامی علوم و گرم نگه داشتن جلسات مناظره راه توسعه علوم را هموار کردند.مناظرات آن حضرت از جمله با «صباح بن نصر هندی» و «عمران صابی» درباره خدا، پیدایش زمین، تغییر اشیا و مسایل علمی دیگر، کلمات آن حضرت درباره مسایل فقهی و بیان فلسفه احکام و نیز مباحث اخلاق همه و همه حاکی از گستردگی معلومات آن حضرت است و مسلّماً‌ کسی که از چنین موقعیت علمی برخوردار باشد، وجود او اصلاً در ایجاد نهضت علمی مؤثر است.   
رساله ذهبیه درباره امور پزشکی توسط حضرت رضا(ع) تدوین و تألیف شده است که جزئیات احکام درباره بهداشت صحیح، خوراکی‌ها و آشامیدنی‌های لازم و زمان خوردن و آشامیدن و آنچه مربوط به تقویت قوای جسمانی و خلاصی از امراض و بیماری‌هاست.
سفرهای مکرر علمی امام رضا (ع) نیز در تحقق نهضت علمی تأثیر بسزایی داشته است که در جای خود قابل توجه است و می‌توان گفت، عمده ترین مؤلفه و پیش زمینه حرکت امام در راستای نهضت علمی مسلمین آموزه‌های دینی مربوط به کتاب و سنت بوده است که عقلانیت تحصیل علم نیز می‌تواند یکی از این پیش زمینه‌ها بوده باشد.
اما نکته مهمی که آن امام همام به آن اهتمام ویژه داشتند و در به اوج رساندن تمدن اسلامی نقش آفرینی کرد،‌ اعتقاد شدید آن حضرت به لزوم ارتقای علمی مسلمین در سطح بین المللی است. آن حضرت می‌دانستند اگر مسلمین بخواهند در جامعه علمی جهان منشأ‌ اثر باشند و جایگاه مناسب شأن خود را پیدا کنند، لازم است جنبه علمی خود را ارتقا دهند.
آن حضرت در راستای تحقق این مسأله از مناظرات علمی با اندیشمندان و سران سایر ادیان الهی که از سرزمینهای مختلفی راهی ایران می‌شدند، بهره بردند تا علوم از ایران به سرزمینهای دیگر منتقل شود و علوم سایر بلاد به ایران بیاید که در بررسی آثار بر جا مانده در تاریخ اسلام به این نتیجه می‌رسیم که اوج گیری تمدن اسلامی مرهون مجاهدتهای حضرت رضا(ع) است.

منبع: تبیان