امام رضا(ع) و هشدار درباره فقر

Full Image

هیچ یک از اهل بیت(ع) پیروانشان را به فقر و تهی دستی فرا نخواندند؛ چرا که فقر، به طور طبیعی می تواند سرچشمه بسیاری از غصه ها، لغزش ها و تبه کاری ها باشد. «بررسی مشکلات اجتماعی و سبب جویی نابسامانی ها روشن می سازد که فقر اساس بسیاری از مشکلات اجتماعی و نابسامانی های زندگی فردی خانوادگی و اجتماعی است. تردید نیست که انسان دراین زندگی، درکالبدی جای دارد از مواد طبیعی تشکیل یافته است و با اشیایی سر و کار دارد و در فضایی زندگی می کند به وسایل و کالاهای مادی نیازمند است. غذا، لباس، مسکن، نظافت و بهداشت، همه در طبیعت این زندگی و لازم تداوم حیات انسانی است و نبود یا کمبود هر یک از این امور، ناتوانی، بیماری و فرسایش و پیری زودرس را در پی خواهد داشت

برهمین اساس است که امام رضا(ع) فرمود: «المسکنة مفتاح البوس؛ بینوایی و فقر، کلید بدبختی و بیچارگی است.»  آن حضرت در سخنی دیگر به نقش معیشت کافی در آرامش روحی و روانی انسان این گونه اشاره می فرماید:

«ان الانسان اذا ادخر طعام سنته حف ظهره و استراح؛ چون آدمی خوراک سال خویش را ذخیره کند، بارش سبک می شود و آرامش می یابد.»و باز از آن حضرت روایت شده است: «اعمل لدنیاک کانک تعیش آبداً ؛ برای دنیایت چنان عمل کن که گویا برای همیشه زنده ای> شهید مطهری نیز در این باره می گوید: «پیغمبر اسلام؛ با هر نوع گدا صفتی و کلاشی سخت مبارزه کرده است.» پیغمبر اکرم(ص) فرمود: «در کار دنیای خودتان مصلح باشید!»؛ مصلح باشید، غیر از این است که پول پرست باشید؛ یعنی کار صحیح و درست بکنید و دنیای خودتان را به سامان بیاورید و البته نسبت به آخرتتان نیز آنی غفلت نکنید»

«به هر حال، مسئله اقتصاد، مسئله ای ساده و بی اهمیت یا کم اهمیت نیست. دین داری و معنویت، بقا و عزت، سربلندی، حماسه و اقدام، عفت و اخلاق، هنر و فرهنگ، امید و تکاپو و شورآوری و سازندگی هر جامعه ای بستگی دارد به چگونگی نظام اقتصادی آن جامعه، حتی باید اعتراف کرد که بروز شایسته نبوغ و استعداد نسل ها، در شعبه های گوناگون علم و صنعت و اختراع و هنر و فکر و تعقل، متوقف است بر جوّ اقتصادی سالم. در جو سالم اقتصادی است که یک متفکر می تواند درست بیندیشد و یک جراح، عمل دقیق خود را به خوبی انجام دهد و یک هنرمند، بیافریند و یک اخلاقی، تربیت کند... .» امام رضا(ع) در حدیثی دیگر می فرماید: «اذا اقبلت الدنیا علی انسان اعطته محاسن غیره و اذا ادبرت عنه سلبته محاسن نفسه؛ هرگاه دنیا[ودارایی]به انسانی روی آورد، نیکی های دیگران را [نیز] به او می دهد و هرگاه به کسی پشت کند [و او فقیر شود]، نیکی های خودش را [ هم] از او می گیرد

«در توضیح این حدیث باید گفت: زندگی انسان به شخصیت او بستگی دارد و پایگاه و محور اصلی اثر گذاری و نقش آفرینی هرکس، کیان، منش و شخصیت اوست. از این رو، نفی شخصیت، بسیار زیان بارتر از نفی شخص است. در این سخن، فقر، عامل نفی شخصیت شمرده شده است که انسان فقیر دچار آن می شود و بر اثر آن ویژگی های مثبت خویش را از دست می دهد.»(8) درحالی که از آن سو، دارایی و تمکن مالی می تواند در شخصیت سازی انسان چنان اثرگذار باشد که او را از نیکی های اخلاقی دیگران نیز بهره مندکند