میهمان‏دوستی حضرت رضا

راوی: یکی از نزدیکان امام رضا علیه‏السلام

مرد گفت: «سفر سختی بود. یک ماه طول کشید».
امام رضا علیه‏السلام فرمودند: «خوش آمدی!»
ـ «ببخشید که دیروقت رسیدم. بی‏پناه‏بودن مرا مجبورکرد که دراین وقت شب، مزاحم شما شوم».
امام لبخندی زدند و فرمودند: «با ما تعارف نکن! ما خانواده‏ای میهمان‏دوست هستیم».
در این هنگام روغن چراغ گردسوز فرونشست و شعله‏اش آرام آرام کم نور شد. میهمان دست برد تا روغن در چراغ بریزد، اما امام دست او را آرام برگرداند و خود، مخزن چراغ را پر کرد. مرد گفت: «شرمنده‏ام! کاش این‏قدر شما را به زحمت نمی‏انداختم».
امام در حالی که با تکه پارچه‏ای، روغن را از دستش پاک می‏کرد، فرمودند: «ما خانواده‏ای نیستیم که میهمان را به زحمت بیندازیم».

منابع مقاله:
مجله، هنر دینی، شماره 6، ؛
www.hawzah.net

درسهایی از تواضع در زندگی و سیره امام رضا (ع)

Full Image

پیشوایان دینی ما (علیهم السّلام) هیچگاه در برابر متکبران و پادشاهان از خود تواضع نشان نداده اند بلکه با رفتار حکیمانه و الهی خود همواره دیگران را به تواضع در برابر احکام الهی واداشته اند.
روزی فضل بن سهل، ذُوالریاستین - وزیر کشور - و رئیس لشکر دولت مأمون - نزد امام رضا (علیه السّلام) آمد، مقداری در برا بر آن حضرت ایستاد، آنگاه امام رضا (علیه السّلام) سرش را بلند کرد و به او فرمود: چه حاجتی داری؟
فضل عرض کرد: ای آقای من، این نامه سند اعطای جایزه است که امیر مؤمنان مأمون به من عطا کرده، و شما سزاوارتر هستید که همانند امیرمؤمنان مأمون آن را به من عطا کنید؛ زیرا شما ولی عهد مسلمانان هستید. امام رضا (علیه السّلام) فرمودند: آن نامه را برایم بخوان! - و آن نامه در پوست بزرگ نوشته شده بود- فضل بن سهل همچنان ایستاده بود بی‌آن‌که امام به او بفرماید بنشین تا اینکه آن نامه را خواند، هنگامی که فارغ شد، امام رضا (علیه السّلام) به او چنین فرمود: یا فَضْلُ لَک علینا هذا ما اتقیت اللهَ عزوجل یعنی: ای فضل! این نامه، برای تو بر ما، مورد قبول است، مادام که از خدا بترسی و پرهیزکار باشی.(1) 
 

نگاه امام رضا (ع) به میانه روی و قناعت

Full Image

اسراف، را در حقیقت باید آفت دین و دنیای انسانها و عامل اصلی فقر و تهی‌دستی به شمار آورد که نه تنها باعث تباهی مال که مقدمه بسیاری از مفاسد است..
در روایتی که (فضل بن شاذان) از امام رضا نقل می کند، حضرت ضمن نامه ای به مأمون و بیان مسائل مهمی از شریعت، به شمارش گناهان بزرگ می پردازند و از آنها اسراف و تبذیر را نام می برند. (1)
امام رضا(ع) در کلامی ارزشمند تباه سازی اموال را پدیده‌ای مذموم بر شمرده، دوستان و پیروان خویش را از این پدیده نامبارک بازمی‌دارد و می‌فرماید: «اِنَّ اللهَ یُبْغِضُ ... اِضاعَةَ الْمالِ؛ خداوند، تباه‌سازی اموال را دشمن می‌دارد.(2)
بدیهی است که اسراف‌کاری و مصرف بیش از اندازه، بی‌اطلاعی و نبود تخصص و مهارت در مدیریت‌های مالی، کوتاهی و سهل‌انگاری در به‌کارگیری اموال و مانند آنها نه تنها سرمایه زندگی را تباه می کند بلکه موجب فقر و تهی‌دستی شده و حتی سیر و حرکت معنوی انسان را نیز دست‌خوش تزلزل می کند. با توجه به کلیت سخن امام رضا(ع) اگر در امور اقتصادی و مسائل مالی، برنامه‌ریزی درست و حساب شده‌ای انجام نگیرد، تضییع مال خواهد بود و اگر در داد و ستدها نیز دقت لازم به کار نرود و غبن صورت گیرد، اموال، تباه خواهد شد.(3) ازاین‌رو، امام رضا(ع) هدر دادن و تباه ساختن اموال را، مصداقی از فساد دانسته و فرموده است: «مِنَ الْفَسادِ قَطْعُ الدّرهم و الدینار وَ طَرْحُ النَّوی؛ تکه تکه کردن درهم و دینار (یا هر پولی دیگر) و دور افکندن هسته خرما که ممکن است بذر نخلی در آینده شود، از جمله کارهای فاسد و نادرست است»(4)  

فضایل زیارت امام رضا (ع)

Full Image

پیامبر اکرم (صلوات ا... علیه ) : پاره تن من در خراسان دفن خواهد شد، هیچ گرفتار و گنه‏کاری او را زیارت نکند جز این که خداوند گرفتاری او را برطرف سازد و گناهانش را ببخشاید. عیون اخبار الرضا، ج‏2، ص‏257

امام رضا (علیه السلام ) : هر کس که دوری سفر را بر خود بپذیرد و به زیارت من آید ، من در روز قیامت در سه جایگاه به نزد او خواهم شتافت تا او را از تنگنا به در آورم : آنجایی که نامه اعمال دست به دست می شود ، در صراط و هنگام سنجش اعمال وسائل الشیعه، ج‏10، ص‏433

سلیمان بن حمص گفت : از موسى بن جعفر علیه السلام شنیدم که مى فرمود: هر کسى قبر فرزندم على را زیارت کند خداوند ثوابى معادل هفتاد حج مبرور  به او عطا مى فرماید. با تعجب گفتم : هفتاد حج مبرور؟! فرمود: آرى هفتاد هزار حج . باز با تعجب گفتم : هفتاد حج مبرور؟! فرمود: آرى . هفتاد هزار حج مبرور. بار دیگر با تعجب پرسیدم .

اعتدال در سبک رضوی

Full Image

چنان‌که می‌بینیم مردم معمولا در بخش مصارف زندگی دو منش دارند و از دو روش پیروی می‌کنند: مصرف بیهوده و اسراف؛ و یا تنگ‌گرفتن و امساک. امام رضا(ع) برای بالا بردن سطح زندگی و نجات خانواده، از فقر در خانواده آموزه‌های نجات‌بخشی را توصیه فرموده‌اند که در این میانه رهنمودهای زیر در زمینه اعتدال در هزینه‌کردن یعنی نه اسراف و نه تنگ‌گیری؛ و نیز توجه به قناعت حایز اهمیت فراوان است. در این رابطه علامه مجلسی حدیثی را نقل کرده که راهگشاست:

«...عَن بَعْضِ اَصحَابِهِ قَالَ سَمِعْتُ العَبّاسِیَّ وَ هُوَ یَقُولُ اسْتَاْذَنْتُ الرِّضا(ع) فِی النَّفَقَةِ عَلَی العَیالِ فَقالَ بَیْنَ الْمَکْرُوهَیْنِ قَالَ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِداکَ لا وَاللهِ مَا اَعْرِفُ الْمَکْرُوهَیْنِ قالََ فَقالَ لی یَرْحَمُکَ اللهُ اَمَا تَعْرِفُ اَنَّ اللهَ عَزَّوَجَّلَ کَرِهَ الاِسْرافَ وَ کَرِهَ الاِقْتارَ فَقالَ وَالذَّینَ اِذا اَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کانَ بَیْنَ ذلِکَ قَواماً» 

اقتصاد و صرفه جویی از منظر امام رضا

آثار مطلوب اتخاذ شیوه اقتصاد و صرفه جویى (در خانواده )الف - کاهش میزان توقعات بى جاى اعضاى خانواده و تقویت بنیه دفاعى آنها در برابر مشکلات :
مرد خانواده با اتخاذ شیوه صرفه جویى ، از توقعات و انتظارات بى جا و بیش ‍ از حد اعضاى خانواده مى کاهد. معمولا فرزندانى که در مهد وفور نعمت پرورش مى یابند، فعالیت قواى دماغى آنها براى رفع موانع ضعیف است و در طوفان حوادث زندگى مانند پرکاهى از این سو به آن سو پرتاب مى شوند. معمولا سیل همیشه در سرزمینهاى نرم اثر نمى گذارد، سیل حوادث روزگار نیز درباره افراد قوى بى اثر است ، ولى افراد ضعیف البنیه و تن پرور را از پا در مى آورد.
((بهترین راه پرورش اعتماد به نفس ، این است که اطفال را با مشکلاتى که با وضع فکرى و جسمى آنها مناسب است ، مواجه سازیم . سپس آنها را به طور مستقیم یا غیرمستقیم ، مورد حمایت قرار دهیم تا موفق شوند. چنین کارى سبب مى شود که آنها به استعدادهاى نهفته خویش پى برند و در راه کشف این منبع خداداد، به کوشش پردازند)).

سیره و سبک زندگی در نگاه امام رضا(ع)

Full Image

امام رضا(ع) در عبارتی کوتاه به سه ویژگی برجسته مومن اشاره میکند که اگر این سه ویژگی در شخصی وجود نداشته باشد، نمی تواند مدعی ایمان باشد. آن حضرت(ع) می فرماید: لایکون المومن مومنا حتی تکون فیه ثلاث خصال: 1-سنه من ربه؛ 2-سنه من نبیه؛ 3-سنه من ولیه. فاماالسنه من ربه فکتمان سره. و اما السنه من نبیه فمداراه الناس. و اما السنه من ولیه فالصبر فی الباساء و الضراء؛ مومن، مومن واقعی نیست، مگر آن که سه خصلت در او باشد: سنتی از پروردگارش و سنتی از پیامبرش و سنتی از امامش. اما سنت پروردگارش، پوشاندن راز خود است، اما سنت پیغمبرش، مدارا و نرم رفتاری با مردم است، اما سنت امامش صبر کردن در زمان تنگدستی و پریشان حالی است. (اصول کافی، ج3، ص 339 و تحف العقول، ص442). 

ازدواج و زندگی سالم از دیدگاه امام رضا (ع)

Full Image

جایگاه خانواده

خانواده هسته نخستین تشکیل ساختمان جامعه به شمار می رود و عواملی چون عشق و محبت و عاطفه را در وجود انسانها ریشه دار می نماید. با رعایت موازین اسلامی زندگی خانوادگی شکوفا می گردد و آیین اسلام حقوقی برای اعضای آن به وجود می آورد که با مراعات و اجرای آن، صفا و صمیمیت چون چشمه ای جوشان در خانواده جاری می گردد.

حضرت رضا(ع) در خصوص مناسبات اخلاقی و روابط بین اعضای خانواده، یک اصل کلی، جالب و دارای پیامی روان شناختی را مطرح می فرمایند: "برخورد خود را با افراد کوچک و بزرگ، زیبا و نیکو گردان که این اصل در حسن معاشرت و بهبودی آن تأثیری فراوان دارد."

این سخن می تواند برگرفته از فرمایش ارزشمند رسول اکرم(ص) باشد که می فرمایند: "بهترین شما کسی است که برای اهل خانه اش نیکو باشد و من نیکوترین شما برای خانواده ام هستم."  

مکارم اخلاقی امام رضا

ابراهیم بن عباس گوید: هرگز ندیدم امام رضا (علیه السلام) به کسی - ولو به یک کلمه - جفا و بی مهری کند و نیز ندیدم که سخن شخصی را قطع نماید، بلکه صبر می کرد تا سخن او به آخر برسد، و ندیدم که آن حضرت تا آنجا که امکان داشت ، تقاضای کسی را رد نماید، او هرگز پاهایش را کنار افرادی که در حضورش بودند دراز نمی نمود و هرگز در حضور افراد تکیه نمی کرد، و هرگز ندیدم که آن حضرت به خدمتکاران و غلامان آزاد شده اش ناسزا بگوید، و ندیدم او را که آب دهانش را بیرون بیندازد، و هرگز او را ندیدم که خنده با صدا بکند بلکه خنده اش تبسم و لبخند بود، وقتی که خلوت می کرد و کنار سفره می نشست همه خدمتکاران و غلامان حتی دربانهای اسطبلها را کنار سفره می نشاند و با هم غذا می خوردند. آن حضرت شب کم می خوابید، بسیار سحر خیز بود، بیشتر شبها را از آغاز تا صبح به عبادت می پرداخت ، بسیار روزه می گرفت و روزه سه روز در هر ماه را حتما انجام می داد و می فرمود: روزه سه روز هر ماه ، معادل روزه همه زمانها است ، او کارهای نیک بسیار می کرد و غالبا آن را در شبهای تاریک انجام می داد.  

منبع:

داستان صاحبدلان / محمد محمدی اشتهاردی

سخاوت در سیره امام رضا

Full Image

از اصول اخلاقی که در زندگی همه ی امامان فراوان دیده شده است جود و سخاوت است. سخاوت در مقابل بخل قرار دارد، یعنی انسان از امکانات مادی و معنوی که در اختیارش وجود دارد فقط خودش استفاده نکند بلکه با بخشش به دیگران قسمتی از مشکلات آنها را حل کند و دیگران را از نعمت هایی که خداوند به او داده، چه نعمت مادی و چه نعمت های معنوی مانند علم برخوردار کند.

سخاوت از «سخاء» گرفته شده است و «سخا النار و یسخوها»، یعنی این که اگر خاکستر آتش را از آتش پاک کنیم، بهتر می سوزد و روشنایی اش بیشتر می شود، بنابراین تعریف سخاوت که از همین ریشه است موجب روشنایی و گرم کردن کانون خانواده های بینوایان می شود.

شاید بهترین تعریف درباره سخاوت بیان امام رضا علیه السلام باشد که فرمودند:

«السخی یاکل من طعام الناس لیاکلوا من طعامه و البخیل لایاکل من طعام الناس لئلا یاکلوا من طعامه»؛ انسان سخاوتمند از غذای دیگران می خورد تا از غذای او بخورند، ولی انسان بخیل از غذای دیگران نمی خورد تا از غذای او نخورند.»